Μια νομική υποχρέωση

Οι εργοδότες υποχρεούνται από τον νόμο (ν. 3850/2010, άρθρο 42, παρ. 1) να εξασφαλίζουν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας. Η υποχρέωσή τους αυτή περιλαμβάνει την εκτίμηση των κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων (ν. 3850/2010, άρθρο 42, παρ. 8α και άρθρο 43, παρ. 1α) και την προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο (ν. 3850/2010, άρθρο 42, παρ. 7).

Ο νόμος υποχρεώνει επίσης τους εργοδότες να αντιμετωπίζουν τους εργαζόμενους ισότιμα και απαγορεύει τις διακρίσεις λόγω ηλικίας ή αναπηρίας (ν. 3304/2005).

Ωστόσο, προκειμένου να πραγματωθεί η πλήρης ισότητα, η αρχή της ίσης μεταχείρισης δεν εμποδίζει τους εργοδότες να θεσπίσουν ειδικά μέτρα με σκοπό την πρόληψη ή την αντιστάθμιση μειονεκτημάτων λόγω ηλικίας ή αναπηρίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται μέτρα για την προστασία της υγείας και ασφάλειας στην εργασία ή μέτρα με στόχο την προαγωγή της ένταξης στο εργασιακό περιβάλλον των ηλικιωμένων ή των ατόμων με ειδικές ανάγκες στο εργασιακό περιβάλλον. 

Συνεκτίμηση της ηλικίας και της ποικιλομορφίας στις εκτιμήσεις κινδύνου

Η εκτίμηση κινδύνου είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της αποτελεσματικής διαχείρισης της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία. Κατά τη διενέργεια εκτιμήσεων κινδύνου, είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη υπόψη η ποικιλομορφία του εργατικού δυναμικού και να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στους εργαζόμενους οι οποίοι μπορεί να είναι ευάλωτοι όπως οι νέοι εργαζόμενοι, οι  μεγάλης ηλικίας εργαζόμενοι, τα άτομα με αναπηρία και οι γυναίκες. 

Η ηλικία είναι μία από τις πτυχές της ποικιλομορφίας του εργατικού δυναμικού και γι' αυτό στις εκτιμήσεις κινδύνου, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ορισμένοι ειδικοί παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την ηλικία. Στην περίπτωση των νέων σε ηλικία εργαζομένων, στους κινδύνους αυτούς περιλαμβάνεται η έλλειψη εμπειρίας, ενώ στους μεγάλης ηλικίας εργαζόμενους, οι κίνδυνοι σχετίζονται με πιθανές αλλαγές στις λειτουργικές τους ικανότητες. 

Τα άτομα διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό ως προς την υγεία και τη φυσική τους κατάσταση και οι διαφορές αυτές αυξάνονται με την ηλικία, ως εκ τούτου, δεν πρέπει να κάνει κανείς υποθέσεις έχοντας ως μόνο κριτήριο την ηλικία.

Τα βασικά σημεία που θα πρέπει να εξετάζονται σε σχέση με την εκτίμηση κινδύνου είναι τα εξής:

• η διεξαγωγή των εκτιμήσεων κινδύνου θα πρέπει να λαμβάνει χώρα τακτικά,
• θα πρέπει να εξετάζονται τα καθήκοντα που προβλέπονται για συγκεκριμένες θέσεις εργασίας,
• τα διορθωτικά μέτρα θα πρέπει να βασίζονται στις ικανότητες και τους αντικειμενικούς κινδύνους και όχι μόνο στην ηλικία και
• θα πρέπει να διεξάγονται τακτικές ιατρικές εξετάσεις για τη διαπίστωση τυχόν προβλημάτων υγείας (ν. 3850/2010, άρθρο 18).

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εκτίμηση κινδύνου είναι διαθέσιμες εδώ.

Οι ακόλουθοι παράγοντες/πηγές κινδύνου (Εγκύκλιος 130297/1996: Εφαρμογή π.δ. 17/1996 - Παράρτημα για την εκτίμηση κινδύνου) χρήζουν, μεταξύ άλλων, ιδιαίτερης προσοχής στην περίπτωση των μεγάλης ηλικίας εργαζομένων:

• εργονομικοί κίνδυνοι, όπως επαναλαμβανόμενες κινήσεις, χειρωνακτικοί χειρισμοί, δύσκολες και άβολες στάσεις, στατικές θέσεις,
• εργασία σε βάρδιες,
• ζεστά, κρύα ή θορυβώδη περιβάλλοντα εργασίας, κραδασμοί και
• εργασία σε ύψος.

Ορισμένα θέματα προς εξέταση στην περίπτωση των μεγάλης ηλικίας εργαζομένων γυναικών περιλαμβάνουν τα εξής:

• εμμηνόπαυση (με συμπτώματα όπως κόπωση, διαταραχές του ύπνου, εξάψεις) και
• ευθύνες φροντίδας (οι οποίες μπορεί να αφορούν τόσο τους εργαζόμενους άνδρες όσο και τις εργαζόμενες γυναίκες, αλλά στην πράξη τείνουν να βαρύνουν κυρίως τις γυναίκες. Τα καθήκοντα φροντίδας που βαρύνουν το εργατικό δυναμικό αυξάνονται με την ηλικία, αλλά είναι πιο συχνά στους εργαζόμενους ηλικίας 50 έως 64 ετών).

Οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι μπορούν να οριστούν ως οι πτυχές του σχεδιασμού, της οργάνωσης και της διαχείρισης της εργασίας, καθώς και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών πλαισίων της, που μπορούν να προκαλέσουν ψυχολογική, κοινωνική ή σωματική βλάβη. Θέματα όπως το εργασιακό άγχος, η βία ή/και η παρενόχληση στους χώρους εργασίας συνδέονται με ψυχοκοινωνικούς κινδύνους. (Πηγή)

(για περισσότερες πληροφορίες κάντε κλικ εδώ). 

• παρωχημένες δεξιότητες, έλλειψη επιμόρφωσης,
• διακρίσεις λόγω ηλικίας και
• κακή ισορροπία μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής, π.χ. λόγω ευθυνών φροντίδας.

Κατά τις εκτιμήσεις κινδύνου, είναι σημαντικό να φροντίζετε για τα εξής: 

• να συμμετέχουν οι εκπρόσωποι των εργαζομένων και οι εργαζόμενοι, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλης ηλικίας εργαζομένων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι καλύπτονται οι ανάγκες και οι προσδοκίες τους, 
• φροντίστε στην εκτίμηση κινδύνου να συμπεριλαμβάνονται οι εργαζόμενοι υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης, μερικής απασχόλησης (ν. 3846/2010, άρθρο 2) και ευέλικτης απασχόλησης,
• αξιολογήστε τα εργασιακά καθήκοντα κατά την εκτέλεσή τους (χωρίς να επικεντρώνεστε μόνο στους τίτλους των θέσεων εργασίας), για να αποκτήσετε μια ακριβέστερη εικόνα για τις πραγματικές συμπεριφορές και τον σωματικό και ψυχικό φόρτο που βιώνουν οι εργαζόμενοι και
• παρέχετε μέτρα μείωσης των κινδύνων που έχουν αντίκτυπο σε όλους τους εργαζόμενους, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλης ηλικίας εργαζομένων.

Εκτός από την διαδικασία εκτίμησης των κινδύνων στην εργασία, η επίβλεψη της υγείας μπορεί να παρέχει πολύτιμες πληροφορίες, δεδομένου ότι μπορεί να αναδείξει κενά στα μέτρα ελέγχου των χώρων εργασίας και να βοηθήσει στον  εντοπισμό των παραγόντων κινδύνου σε πρώιμο στάδιο. 

Προσαρμογή των χώρων εργασίας

Με βάση την εκτίμηση κινδύνου, οι εργοδότες μπορεί να χρειαστεί να πραγματοποιήσουν προσαρμογές ώστε να ανταποκριθούν στις μεταβαλλόμενες ικανότητες και την κατάσταση της υγείας των εργαζομένων. Τα μέτρα θα πρέπει να βασίζονται στους αντικειμενικούς κινδύνους και τις δυνατότητες των εργαζομένων και όχι στην ηλικία τους. 

Παραδείγματα προσαρμογών μπορεί να είναι, μεταξύ άλλων, τα εξής:

• προσαρμογή του υφιστάμενου εξοπλισμού ή παροχή νέου εξοπλισμού για την εξάλειψη ή τη μείωση χειρωνακτικών χειρισμών, επαναλαμβανόμενων κινήσεων και κινήσεων που απαιτούν μυϊκή δύναμη, άβολων στάσεων,
• παροχή ρυθμιζόμενων θέσεων εργασίας που ταιριάζουν σε όλους τους χρήστες όλων των ηλικιών οι οποίοι εργάζονται σε αυτές,
• εναλλαγή στην ανάθεση καθηκόντων,
• αυτοματοποίηση καθηκόντων ρουτίνας ή μονότονων καθηκόντων,
• αλλαγή προγράμματος βαρδιών και
• ρύθμιση φωτισμού.

Η προσαρμογή των χώρων εργασίας θα πρέπει να είναι μια δυναμική και συνεχής διαδικασία με βάση τις εκτιμήσεις κινδύνου καθ’ όλη την επαγγελματική  σταδιοδρομία ενός ατόμου. Η καλή σχεδίαση των χώρων εργασίας και η καλή οργάνωση της εργασίας ωφελεί τους εργαζόμενους όλων των ηλικιακών ομάδων.

Παραδείγματα καλών πρακτικών

Εδώ (επόμενη ενότητα) μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σχετικά με τις αλλαγές στις λειτουργικές ικανότητες λόγω της  ηλικίας,  τις πιθανές επιπτώσεις τους στην εργασία και πώς αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω της διαχείρισης της επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας. 

Ολιστική προσέγγιση για την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία και την έννοια της ικανότητας για εργασία

Η διαχείριση της επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας στο πλαίσιο της γήρανσης του εργατικού δυναμικού απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν την ικανότητα ενός ατόμου να εργαστεί. Η έννοια της ικανότητας για εργασία συνιστά μια τέτοια προσέγγιση. Μάθετε περισσότερα σχετικά με την έννοια της ικανότητας για εργασία εδώ (επόμενη ενότητα).